maandag 13 januari 2014

Benno Barnard en het stilistisch vermogen van gereformeerden

Inde bijlage 'Letter en Geest' van Trouw van 11 januari 2014 las ik het essay 'Hap, zegt de tijger' van Benno Barnard. Het is een reactie op een stuk van Jaap Goedegebuure, van een week eerder, waarin laatstgenoemde betoogde dat geloof weer mag in de literatuur.

De strekking van het stuk van Barnard laat ik even rusten. Wel wil ik het hebben over de eerste alinea. Die luidt als volgt:
De theoloog Harry Kuitert reageerde op de Watersnoodramp van 1953 als Voltaire op de aardbeving in Lissabon van 1755. Op Wikipedia vind je dit erover: 'Veel van zijn kerkleden zijn bij de ramp namelijk om het leven gekomen die hij vervolgens moest begraven. De ramp leidde voor Kuitert tot een breuk met de gereformeerde dogmatiek, namelijk dat voor hem de goddelijke voorzienigheid niet opgaat.' (Zou de auteur van deze tekst gereformeerd zijn? Er is weleens beter Nederlands geschreven in die kringen.)
Mij interesseert de tekst tussen haakjes. Het is duidelijk dat Barnard niet zoveel waardering heeft voor het stilistisch vermogen van de schrijver van de tekst die hij citeert. Maar wat bedoelt hij met 'Zou de auteur van deze tekst gereformeerd zijn?'

Er zijn twee mogelijkheden: gewoonlijk schrijven gereformeerden in goed Nederlands. Deze tekst is in beroerd Nederlands opgesteld. De schrijver zal dus wel niet gereformeerd zijn. Of: als de schrijver gereformeerd is, schrijft hij slechter dan gebruikelijk is bij gereformeerden. De andere mogelijkheid is: aan de tekst te zien, is de auteur gereformeerd. Het is namelijk een beroerd geschreven tekst. Nou ja, niet iedere gereformeerde schrijft slecht: er is ook 'weleens' beter geschreven. Ik vermoed dat Barnard de eerste mogelijkheid bedoeld heeft als betekenis.

Dan blijft nog wel de vraag of je aan iemands stijl of stilistisch vermogen kunt aflezen of hij gereformeerd is. Eerlijk gezegd lijkt dat me sterk. Goed, orthodoxe gelovigen zijn natuurlijk in een woordcultuur en zelfs een Woordcultuur opgegroeid, maar volgens mij heb je in deze kringen zowel goede als slechte schrijvers.

Is Barnard trouwens gereformeerd?  Dat hij 'weleens' in plaats van 'wel eens' schrijft, is een kleinigheid, maar verderop in 'Hap, zegt de tijger' lees ik:
Het kostte hem in de oorlog internering in een gijzelaarskamp.
Nee, het leverde hem internering in een gijzelaarskamp op. Het kostte hem zijn vrijheid. Een gereformeerde had deze fout nooit gemaakt. Of juist wel? Dat moeten we Barnard even vragen.

2 opmerkingen:

  1. Wat een aardige reactie! Nu de onthullingen van Barnard. Er stond tussen de haakjes oorspronkelijk enkel dit: 'Er is weleens beter Nederlands geschreven in gereformeerde kring.' Mijn premisse was dat een dergelijk tekstje wel geschreven moést zijn door een ingewijde van de gereformeerde stam. Maar de eindredacteur vond dat onduidelijk. In elk geval bedoelde ik dat er in de streng-protestantse wereld meestal zorgvuldiger wordt geformuleerd - zie bijvoorbeeld Het Nederlands Dagblad. Me dunkt dat de ironie er nogal dik bovenop ligt. En nee, natuurlijk schrijft niet iedere gereformeerde goed. Overigens gebruikt u zelf het woord 'orthodox' nogal slordig: u bedoelt 'streng protestants', wat niet hetzelfde is. Persoonlijk ben ik niet gereformeerd, dat strookt niet met mijn barokke karakter. Ik zou u haast mijn 'Dagboek van een landjonker' aanbevelen, waaruit u kunt leren wat een anglicaans agnosticus voor een fabeldier is. - Wat nog meer. 'Wel/eens'. Hoor eens hier, het kan me geen zier schelen of dat al dan niet los van elkaar geschreven wordt. Van de ene eindredacteur mag het niet, van de andere moet het wel. Veel belangrijker is dat 'kosten'. Betekenis: 'komen te staan op', zie Van Dale. Zoals door mij gebruikt is het uitstekend Nederlands. Kortom, net als u heb ik ook wel trekken van meester Pennewip. - Immer tot uw dienst, Benno Barnard

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hartelijk dank voor de reactie. Dat 'wel eens' is inderdaad klein bier, zoals ik al schreef. Op dat 'kosten' moet ik nog even kauwen.
      Inderdaad bedoel ik met 'orthodox': streng protestants of voor mijn part orthodox protestants. Het zal mijn afkomst zijn die deze blikvernauwing veroorzaakt. Dank voor het leggen van de vinger op deze plek, die me niet heel zeer doet, maar die ik graag aangewezen zie.
      Pruik: rechts.

      Verwijderen